Gaslighting là một hình thức thao túng tâm lý tinh vi, khiến nạn nhân mất niềm tin vào bản thân. Nhà tâm lý học Dr Lalitaa Suglani đã chia sẻ 5 hình thức gaslighting phổ biến, giúp mọi người nhận diện và bảo vệ mình khỏi loại hình lạm dụng này.
Gaslighting là gì?
Gaslighting là một dạng lạm dụng tâm lý trong đó người thao túng khiến nạn nhân nghi ngờ trí nhớ, nhận thức và cảm xúc của bản thân. Thuật ngữ này được sử dụng rộng rãi trong các mối quan hệ từ tình cảm, gia đình đến công sở. Mục đích của gaslighting là kiểm soát và làm suy yếu niềm tin của nạn nhân vào bản thân.
Theo nhà tâm lý học Dr Lalitaa Suglani từ Birmingham, có 5 hình thức gaslighting phổ biến mà mọi người cần biết để bảo vệ mình.
1. Phớt lờ (Withholding)
Đây là khi kẻ thao túng từ chối lắng nghe hoặc cố tình không hiểu những gì bạn nói. Họ có thể ngắt lời bạn hoặc tỏ ra không quan tâm đến suy nghĩ và cảm xúc của bạn. Điều này khiến bạn cảm thấy mình không quan trọng và ý kiến của mình không đáng giá.
Ví dụ:
"Anh không hiểu em đang nói gì cả."
"Sao em cứ nhắc lại mấy chuyện này hoài vậy?"
2. Phản bác (Countering)
Hình thức này xảy ra khi kẻ thao túng đặt câu hỏi về trí nhớ và sự kiện bạn kể lại. Họ khiến bạn nghi ngờ ký ức của mình và mất tự tin vào khả năng nhớ chính xác sự việc.
Ví dụ:
"Em nhớ nhầm rồi đấy, chuyện không xảy ra như vậy đâu."
"Sao lúc nào em cũng kể sai sự thật vậy?"
3. Chuyển hướng (Blocking và Diverting)
Đây là khi kẻ thao túng đổi chủ đề hoặc lái câu chuyện sang việc chất vấn bạn thay vì giải quyết vấn đề ban đầu. Họ muốn làm bạn mất phương hướng và không còn tập trung vào vấn đề chính.
Ví dụ:
"Chúng ta không bàn chuyện này nữa."
"Sao em lúc nào cũng phàn nàn thế?"
4. Xem thường cảm xúc (Trivialising)
Kẻ thao túng cố tình hạ thấp cảm xúc của bạn, khiến bạn cảm thấy vô nghĩa và không quan trọng. Điều này làm giảm giá trị cảm xúc và suy nghĩ của bạn.
Ví dụ:
"Chuyện nhỏ xíu như vậy mà em cũng làm quá lên."
"Em nhạy cảm quá đấy!"
5. Phủ nhận và quên lãng (Forgetting và Denial)
Hình thức này xảy ra khi kẻ thao túng giả vờ quên hoặc phủ nhận các tình huống và cuộc trò chuyện đã xảy ra. Họ làm bạn bối rối và nghi ngờ thực tế của chính mình.
Ví dụ:
"Anh không nhớ đã nói như thế."
"Chuyện đó chưa từng xảy ra."
Tác Hại của Gaslighting
Gaslighting có thể gây ra những tổn thương nghiêm trọng về tinh thần như:
Mất tự tin và tự trọng
Lo âu và trầm cảm
Cảm giác cô lập và mất phương hướng
Gaslighting không chỉ giới hạn trong các mối quan hệ tình cảm mà còn xảy ra trong gia đình, bạn bè và nơi làm việc.
Làm Gì Khi Bị Gaslighting?
- Ghi chép lại các sự kiện: Giúp bạn củng cố trí nhớ và xác minh sự thật.
- Tâm sự với người đáng tin cậy: Nhờ họ giúp xác nhận thông tin.
- Đặt ra giới hạn rõ ràng: Không để kẻ thao túng lấn át.
- Tìm kiếm hỗ trợ từ chuyên gia tâm lý: Nếu gaslighting ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần của bạn.
Hiểu rõ về 5 hình thức gaslighting giúp bạn nhận diện và bảo vệ bản thân khỏi những hành vi thao túng tinh vi. Hãy lắng nghe cảm xúc của mình và tìm kiếm sự hỗ trợ khi cần thiết để luôn vững vàng trong các mối quan hệ.
