Mỗi năm, thế giới mất đi một số ngôn ngữ trong tổng số 7.000 ngôn ngữ hiện có. Điều này diễn ra khi các bậc phụ huynh ngừng truyền dạy ngôn ngữ cho con cái, các từ ngữ bị lãng quên và cộng đồng mất khả năng đọc viết chữ viết của chính mình. Dự báo rằng một nửa số ngôn ngữ trên thế giới sẽ biến mất vào cuối thế kỷ này đang ngày càng trở nên rõ ràng hơn. Từ việc một ngôn ngữ tuyệt chủng mỗi ba tháng cách đây một thập kỷ, giờ đây tốc độ này đã nhanh hơn, với một ngôn ngữ mất đi mỗi 40 ngày.
Tuy nhiên, trong khi nhiều ngôn ngữ biến mất cùng với những người nói cuối cùng, hàng nghìn ngôn ngữ khác lại đang gặp nguy cơ vì không được sử dụng rộng rãi hoặc không được dạy trong các trường học và nơi làm việc.
Phong Trào Bảo Tồn Ngôn Ngữ Qua Công Cụ Trực Tuyến
Một cuộc chiến âm thầm đang diễn ra tại các cộng đồng nơi mà các ngôn ngữ truyền thống bị áp đảo bởi những ngôn ngữ phổ biến hơn như tiếng Anh hoặc ngôn ngữ chính thức của quốc gia. Các nhà hoạt động ngôn ngữ đang sử dụng các công cụ trực tuyến để bảo tồn các ngôn ngữ này. Tochi Precious, một người Nigeria sống tại Abuja, đã gia nhập phong trào bảo tồn ngôn ngữ Igbo – một ngôn ngữ của Tây Phi dự đoán sẽ tuyệt chủng vào năm 2025.
Cùng với tổ chức Wikitongues, Precious đã giúp tạo ra các từ điển, ghi chép về cách viết và sử dụng ngôn ngữ Igbo, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lưu trữ từ vựng, ý nghĩa và cách sử dụng ngôn ngữ trong cộng đồng.
Tương tự, Amrit Sufi, người nói ngôn ngữ Angika ở bang Bihar, Ấn Độ, đã ghi lại các video truyền thống của ngôn ngữ này, từ các bài hát dân gian đến các bài diễn văn, giúp bảo tồn nét văn hóa truyền miệng. Sufi sử dụng các công cụ như Wikipedia để đăng tải các video này và xây dựng các từ điển, hỗ trợ việc duy trì ngôn ngữ trong cộng đồng.
Sự Khởi Đầu của Việc Sử Dụng Công Nghệ Mới trong Bảo Tồn Ngôn Ngữ
Công nghệ mới, bao gồm trí tuệ nhân tạo (AI), cũng đang được áp dụng để bảo tồn các ngôn ngữ nguy cơ tuyệt chủng. Các nhà nghiên cứu đang thử nghiệm sử dụng AI để xử lý các văn bản và đưa vào chatbot, giúp lưu trữ và truyền đạt ngôn ngữ qua các nền tảng số. Tuy nhiên, một số chuyên gia lo ngại rằng việc này có thể vi phạm bản quyền và lấy cắp tài liệu viết để đào tạo các mô hình AI.
Ngoài ra, các hoạt động bảo tồn ngôn ngữ còn được thực hiện qua việc tạo ra sách, video và các bản ghi âm có thể chia sẻ rộng rãi. Các đài phát thanh cộng đồng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phát sóng các chương trình bằng ngôn ngữ địa phương.
Sự Phát Triển Của Ngôn Ngữ Rohingya và Các Nỗ Lực Bảo Tồn
Với người Rohingya, một cộng đồng dân tộc từ Myanmar hiện đang sống chủ yếu trong các trại tị nạn tại Bangladesh, ngôn ngữ của họ chủ yếu mang tính truyền miệng. Trước nguy cơ ngôn ngữ này bị mất do sự phân tán của cộng đồng, một hệ thống chữ viết mới đã được phát triển, giúp bảo tồn và giáo dục thế hệ trẻ.
Các sách học viết ngôn ngữ Rohingya đã được phát hành đến hơn 500 trường học trong các trại tị nạn, giúp đẩy nhanh quá trình giáo dục cộng đồng. Công nghệ đã giúp phát triển ngôn ngữ này, từ việc tạo sách vở đến việc sử dụng mạng xã hội để quảng bá ngôn ngữ trên nền tảng số.
Chấm Dứt Tình Trạng Suy Giảm Ngôn Ngữ: Khuyến Khích Cộng Đồng Sử Dụng Ngôn Ngữ
Mặc dù công nghệ giúp bảo tồn ngôn ngữ, nhưng thử thách lớn nhất vẫn là thuyết phục mọi người sử dụng ngôn ngữ. Tochi Precious chia sẻ rằng mặc dù Igbo là một trong những ngôn ngữ lớn của Nigeria, nhiều phụ huynh vẫn tin rằng chỉ có tiếng Anh mới hữu ích cho tương lai của con cái họ.
Những nỗ lực bảo tồn ngôn ngữ Igbo đã mang lại kết quả tích cực. Precious tự hào khi chứng kiến sự hồi sinh của ngôn ngữ này và khẳng định rằng nếu cộng đồng quyết tâm, ngôn ngữ hoàn toàn có thể được bảo vệ khỏi nguy cơ tuyệt chủng.
Việc bảo tồn ngôn ngữ không chỉ là giữ gìn từ vựng mà còn là bảo vệ lịch sử và văn hóa của cộng đồng. Nhờ vào các công cụ trực tuyến và sự tham gia của cộng đồng, hy vọng rằng những ngôn ngữ đang gặp nguy cơ tuyệt chủng sẽ có cơ hội phát triển mạnh mẽ trở lại.
